"Pomoce naukowe" na Klejdysz?

Wysłany: Pon 18:44, 10 Mar 2008

halohhha, dysponuje jakas dobra duszyczka jakimiś drobnymi pomocami naukowymi na jutrzejsze koło?

D

Wysłany: Pon 20:58, 10 Mar 2008

Doktryna państwa i ustroju według Arystotelesa.
Arystoteles ? grecki filozof uczeń Platona żyjący w latach 384 ? 322 p.n.e. Był zwolennikiem opartej na doświadczeniu mądrości. Uważał, że jedynie rzetelna obserwacja może stać się źródłem wiedzy. Formom myślenia i regułom wnioskowania poświęcał wiele uwagi. Był przekonany, że do prawdy dociera się przez obserwację faktów, które pozwalają nam zorientować się w charakterze dokonujących się przemian a nie poprzez kontemplację oderwanych od świata idei czy analizę pojęć. Dla Arystotelesa świat jest wielką księgą przemian. Arystoteles uważa, że wszystko znajduje się w nieustannym ruchu, ulega ciągłej przemianie, ruch jest dobrodziejstwem. Wszystko do czegoś prowadzi, obserwujemy nieustanne wyławianie się kształtów.
Filozofia Arystotelesa pozwala spojrzeć na upływ czasu zupełnie inaczej. Zmiany oznaczają urzeczywistnienie pewnej potencji, początek nowej sytuacji. Arystoteles nie będzie się domagał powtórzenia procesu kreacji ? nie pragnie by filozof wyręczał stwórcę. Za najistotniejszą rzecz uważa wykorzystywanie istniejących już możliwości. We wszystkim co istnieje jest pewna dwoistość. Arystoteles charakteryzując tę dwoistość posługiwał się dwoma określeniami: hyle ? materia i morfe ? forma. Można powiedzieć, że zawsze mamy do czynienia z tym, co kształtuje i tym, co jest kształtowane. Rzeczy mają więc swoje podłoże ? materię oraz swoje upostaciowanie ? formę.
Arystoteles rozwija teologiczną koncepcję istnienia ponieważ uważa, że wszystko podporządkowane jest jakiemuś celowi i zapewne do czegoś zmierza. Każda rzecz zawiera więc w sobie cel własnego rozwoju. Sens wszystkich przemian określa dążenie do tego by stać się tym, czym stać się nie można, realizując własny telos. Obserwując rzeczywistość, trzeba więc śledzić przemiany.
Nauka o polityce jest, według Arystotelesa nauką praktyczną. Twierdzi on, że ? Polityka ? nauka o państwie ma badać rzeczy, które mogą być inne niż są ?. Polityka zajmuje się ludzkim działaniem i jego efektami, ustalaniem reguł postępowania, mających na celu ogólny priorytet dobra.
?Wszelkie zarówno działanie, jak i postanowienie zdają się zdążać do jakiegoś dobra i dlatego trafnie określono dobro jako cel wszelkiego działania?. ( Etyka nikomachejska ). Polityka pozostaje w ścisłym związku z etyką.
Nauka o państwie jest w istocie nauką o sposobach działania sprzyjających osiągnięciu szczęścia. Każde państwo jest wspólnotą, a każda wspólnota powstaje dla osiągnięcia jakiegoś dobra. Powstaje ono dla umożliwienia życia, a istnieje, aby życie było dobre. Arystoteles twierdzi, że państwo składa się nie tylko z większej ilości osób, ale i z osób ?różnorodnych?. Życie w państwie nie może oznaczać konsolidacji wykluczającej odrębność. Ogół nie może stać się tyranem; dzięki istnieniu państwa życie jednostki ma stać się lepsze. Według Arystotelesa państwo musi dążyć do zagwarantowania powszechnej zgody. Tylko wtedy życie w państwie może zmienić się na lepsze. Pierwszym więc zadaniem państwa jest zlikwidowanie rujnujących konfliktów. Arystoteles powiada ? ?Sprawiedliwość jest znamieniem państwa, wymiar jej jest podstawą porządku istniejącego we wspólnocie?. To rozstrzygnięcie tworzy podstawę arystotelesowskiej nauki o ustroju państwa. Ustroje dzieli na: właściwe i zwyrodniałe. Ustrój właściwy to taki, który według zasady bezwzględnej sprawiedliwości ma na celu dobro ogóle. Ustrój zwyrodniały to taki, który ma na celu jedynie dobro rządzących, jest to ustrój błędny i przedstawia wszystkie zwyrodnienia właściwego. Ustroje właściwe to: monarchia, arystokracja i politeja; zwyrodniałe zaś to: tyrania, oligarchia i demokracja.
Według Arystotelesa ustrój jest formą oraz ukonkretnia byt państwa, decyduje o tym, jak będą przebiegać działania urzeczywistniające wspólne dobro. Ustrój rozstrzyga również kwestie władzy, przesądza o tym, jakim głosem państwo przemawia, starając się mobilizować wysiłki obywateli.
?Ustrój państwowy to ujęcie w pewien porządek władz w ogóle, a przede wszystkim naczelnej z nich wszystkich, tą władzą naczelną jest rząd państwa. Toteż w rządzie wyraża się ustrój państwowy?.
Nauka o ustroju to niezmiernie istotny aspekt ogólnej wiedzy dotyczącej państwa. Arystoteles twierdzi, że nie ma żadnej uniwersalnej formy, którą można by było zastosować w każdym państwie. Ogromne znaczenie mają historyczne uwarunkowania i obyczaje. Kształtowanie ustroju jest wielką sztuką. Każdy ustrojodawca powinien mieć na względzie pewne ogólne zasady, które zawsze trzeba stosować, bez względu na okoliczności. Rządy prawa uznaje Arystoteles za nie podlegające żadnej dyskusji. Rządzić powinny prawa właściwie ujęte. W związku z tym filozof dochodzi do wniosku, że demokracja w ogóle nie jest ustrojem ponieważ zbyt często rolę rozstrzygającą grają w niej każdorazowe uchwały a nie prawo. ?Gdzie prawa nie rządzą, tam nie ma ustroju? ? powiada Arystoteles. Stwierdza on ponadto, że państwo oparte na stanie średnim jest najlepsze, ponieważ wolne jest od wewnętrznych wstrząsów. W państwie takim bardzo biedni i bardzo bogaci są mniejszością pozbawioną znaczenia a zdecydowana większość zainteresowana jest w utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy. Państwo oparte na stanie średnim jest ostatecznie państwem w najlepszym słowa tego znaczeniu.
Państwo powinno być konglomeratem, tzn.: ujednolicać, łączyć, eliminować skrajności, zespalać różnorodne pierwiastki, nieustannie poszukiwać wspólnej, średniej miary. Arystoteles jest zwolennikiem ustroju mieszanego. Jest to ustrój najbezpieczniejszy ponieważ powstaje z zespolenia odrębnych form. Takim ustrojem jest politeja. Jest to połączenie pierwiastków oligarchii i demokracji ( monarchia i demokracja łatwo popadają w zwyrodnienia ). Trzeba postawić sobie pytanie: W jaki sposób państwo ma spełniać swoje zadania?. Przede wszystkim dbać o wychowanie.
Zdaniem Arystotelesa państwo ma przyczyniać się do kształtowania obyczaju zgodnego z własną naturą. Musi afirmować cel, który określa jego racje istnienia ponieważ to właśnie decyduje o wewnętrznej stabilności. Zadaniem państwa jest kultywowanie przyjaźni, inspirowanie wzajemnej życzliwości. Państwo powinno być animatorem nieustannej aktywności. Ma zatem sprzyjać ?wyrabianiu się? ludzkich charakterów. Ma także narzucić określony język porozumiewania się w przestrzeni publicznej. Przestrzeń ta nie może być polem nieograniczonych eksperymentów, które inspirowały by wyobrażenia na temat dobrego życia. Należy pamiętać, że państwo wspólnotą z tego też tytułu pewne cele musi wyraźnie zdefiniować, czyli narzucić prawa. Prawo według Arystotelesa konkretyzuje cnotę a żeby dobrze żyć jego obowiązywanie jest warunkiem koniecznym. Wszelkie nakazy prawa winny wyrażać pewną ogólną zasadę, dzięki której życie w konkretnych warunkach może stać się leprze. Arystoteles powiada: ?Każdemu przypada w udziale tyle szczęścia, ile wykazuje cnoty i rozumu?.
Sw. Augustyn
Aurelian Augustyn żył w latach 354 ? 430, urodził się w Północnej Afryce w mieście Tagasta i stąd bywa nazywany Augustynem z Tagasty. Augustyn obserwował już za swego życia rozkład Rzymu, Gotowie zdobyli Rzym, który stał się miejscem gwałtów, mordów i rabunków. Chrześcijanie uznawali cesarstwo jako barierę chroniącą ich przed końcem świata. Poganie oskarżali ich o doprowadzenie do zguby Rzymu, a to z powodu gniewu pogańskich bóstw Rzymu. W odpowiedzi na stawiane zarzuty Augustyn zaczął pisać swoje wielkie dzieło w latach 412-427 O państwie bożym ?De civitate Dei?. Jest to wielka historiozoficzno ? teologiczna wizja losów ludzi na tym i tamtym świecie.
Św. Augustyn przetworzył platoński dualizm świata idei i świata rzeczywistości zmysłowej w wizję dwóch państw: bożego (civitas Dei) i ziemskiego (civitas terrena). Chrześcijaństwo potrzebowało w ówczesnej sytuacji właśnie takiej idei, która łączyła by świat ziemski z tym co czeka ich po śmierci. Augustyn ujmował pesonalistycznie Boga. Człowiek poszukujący prawdy, szuka jej w swym postępowaniu. Poznając świat, poznaje tym samym samego Boga gdyż wszystko co człowieka otacza jest jego dziełem. Augustyn nie odróżniał przez to filozofii od teologii, ujmował je jako jedność.
Augustyn w kwestii etyki stał na stanowisku woluntaryzmu. Pojęcie wolności traktował w dwóch znaczeniach: wolności formalnej i moralnej. Wolność formalna oznacza możliwość wyboru przez każdą jednostkę między dobrem a złem. Wolność moralna sprowadza się do wewnętrznej dyspozycji unikania zła a czynienia dobra.
Państwo boże cechują takie czynniki jak dobroć, przebaczenie i miłość, a przeciwstawne państwo ziemskie ? grzech, zło i nienawiść. Cały bieg historii to nieustanna wojna między szatanem władającym w państwie ziemskim, a państwem bożym rządzonym przez Boga. Nie można identyfikować żadnego z tych państw z jakimkolwiek państwem istniejącym na ziemi. Można natomiast teoretycznie przypisać państwu bożemu ludzi dobrych, a państwu ziemskiemu złych. W świadomości ówczesnych ludzi ugruntowało się przekonanie, że w człowieku silnie zakorzeniło się zło i trzeba z nim ciągle walczyć by po wyrzeczeniach dojść do całkowitego zwycięstwa dobra nad złem. Państwo boże jest swoistą niewidzialną wspólnotą ludzi czyniących dobrze i krzewiących miłość.

Św. Augustyn wyróznia trzy postawy człowieka wobec życia: pasywną, aktywną i kontemplacyjną. Człowiek pasywny to leń, postawa szczególnie niegodna chrześcijaninowi. Postawa aktywna to połączenie ciężkiej pracy i rozmyślań nad wielkim dziełem stworzenia świata. Św. Augustyn był zwolennikiem powszechnego obowiązku pracy. Na szczególną uwagę zasługuje praca rolnika, który poprzez bliski kontakt z naturą może dowieść bezpośredniej obecności Boga obserwując rozwój roślin. Pracę dzielił na niewolnicze i wolne. Niewolnicza praca w jego rozumieniu to taka, która jest wykonywana w złej intencji, prowadzi do degradacji człowieka. Prace wolne to działalność ludzka służąca tworzeniu nowych wartości, wzbogacających jego osobowość, rodzinę, społeczeństwo. Spośród wszystkich pożytecznych zajęć św. Augustyn krytycznie mówil jednak o pracy gladiatorów, aktorów i ludzi żyjących ze zbójectwa, a pozytywnie o pracy rolników, rzemiosło, budownictwo, pasterstwo czy handel. Najważniejszymi cnotami wyróżnionymi przez Św. Augustyna są: sprawiedliwość, roztropność, męstwo i wstrzemięźliwość.
Teoria państwa u św. Augustyna wychodzi z założenia oddzielenia funkcji kościelnych od cesarskich. Państwo odnosi się do spraw materialnych, a kościół do duchowych. Powinny być autonomiczne i nie ingerować w swoje sprawy. Kościół może wspomagać państwo, formując postawy moralne, użyteczność w życiu jednostek i zbiorowości. Kościół obejmuje poddanych i rządzących, dlatego sprzyja harmonizacji stosunków społecznych i politycznych. Kościół oddziaływuje na społeczeństwo, a państwem interesuje się pośrednio. Państwo powinno pomagać kościołowi w zwalczaniu herezji.
Państwo to zespół ludzi uznających wspólne prawa i korzystających ze wspólnego pożytku bytowania. Rzymskie pojęcie ?respublica? traktuje Augustyn w trzech znaczeniach. Po pierwsze jako zespół obywateli w organizacji politycznej. Po drugie jako organizację samej wspólnoty ustanowionej na podstawie uznanych przez wszystkich zasad. Po trzecie jako udział we wspólnocie społeczno ? politycznej oraz posiadanie obywatelstwa.
Gwarancjami harmonijnego funkcjonowania całości są: sprawność rządzących i roztropność rządzonych. Państwo ma zapewniać wewnętrzny spokój, porządek i bezpieczeństwo, zapobiega zderzaniu się egoizmów. Chrześcijanin szanuje i wykonuje nakazy wydawane przez państwo ? chyba, że są one niezgodne z prawem bożym. Jedyną funkcją państwa przesądzającą racje jego istnienia, jest represja wobec przeważającej większości grzesznych. W rezultacie państwo stwarza warunki zewnętrznego pokoju i bezpieczeństwa. Bóg daje władzę dobrym i złym. Chrześcijanie powinni władzę tolerować nawet wtedy, gdy suwerenność jest identyczna z bezkarnością, oczywiście istnieją nieprzekraczalne granice, których przekroczenie może zmusić ludzi do oporu wówczas, kiedy normy prawa ludzkiego, państwowego, naruszają prawo boże.
Chciwość Augustyn uznał za jedną z zasad państwa ziemskiego. Nie uważał, że dobra ziemskie są czymś złym. Po prostu człowiek powinien wykorzystać dobra doczesne jako narzędzia w ziemskiej wędrówce, nie powinno się im ulegać. Własność pochodzi od prawa ziemskiego nie bożego. Augustyn potępiał nie tylko chciwość bogatych ale także nieumiarkowanie ubogich ? ?Chciwością jest chcieć być bogatym, a nie już nim być?.
Niewola też była wytworem prawa ludzkiego, a nie bożego.
HISTORIA DOKTRYN POLITYCZNYCH I PRAWNYCH
Historia doktryn politycznych i prawnych jest jedną z najmłodszych dyscyplin prawoznawstwa. Ukształtowała się jako odrębna gałąź badawcza w drugiej połowie XIXw. jako tzw. historia filozofii prawa. Historia doktryn pol.
i prawnych dopiero po wojnie stała się odrębnym przedmiotem w dydaktyce uniwersyteckiej.
Występuje szereg różnych definicji pojęcia doktryn politycznych.
Niektórzy piszą, że historia doktryn politycznych i prawnych są to uwarunkowane poglądy wyjaśniające zasady powstania organizacji oraz funkcjonowania państwa i prawa.
Historia D P i P to historia poglądów na strukturę polityczną społeczeństwa ? w tym przede wszystkim na państwo jako najważniejsze zjawisko tej struktury ? oraz na obowiązujące w społeczeństwie prawo.
Historyka doktryn interesują wielkie klasyczne dzieła wielkich myślicieli, a także dzieła pisarzy religijnych, publicystyka, treści wystąpień przedstawicieli społeczeństwa w organach władzy, literatura piękna, relikty kultury materialnej, symbolika dzieł sztuki.
Upraszczając: HDPiP to historia poglądów na państwo i na prawo.
Doktryna polityczna znakomity polski prawnik Franciszek Reszka (?) zajmował się tym pojęciem.
W swojej książce naukowej zawarł następującą definicję: doktryna polityczna jest to zbiór poglądów określając kierunki i cel działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni.. (zatem doktryna ma zawsze określony czas
i określoną przestrzeń). Stąd możemy mówić o doktrynach starożytności, średniowiecza, doktryna odrodzenia itd.
Obok doktryny pojęciem podobnym jest pojęcie ideologii. Doktryna różni się tym od ideologii, że jest współcześniejsza, odnosi się do każdej sytuacji prawnej i politycznej. Podejmuje problem wiary, życia społecznego, doktryna koncertuje się tylko na państwie i na prawie.
Doktryna jak każde zjawisko ma swoje funkcje:
Tłumaczenie zjawisk życia państwowego ? wyjaśnia dlaczego w państwie zachodzą takie
a nie inne procesy polityczne i społeczne,
Funkcja krytyki państwo i podejmowanych decyzji politycznych ?
Funkcja wskazywania perspektyw rozwoju państwa. Przykładem będzie doktryna integracji europejskiej.
Funkcja integracji postaw społecznych wokół programów politycznych. Niektórzy utożsamiają się (identyfikują się) z niektórym doktrynami, można usłyszeć, że ktoś jest liberałem, socjalistą, monarchistą itd.
DOKTRYNY STAROŻYTNOŚCI (doktryna Platona i doktryna Arystotelesa)
PLATON (427-348 p.n.e.) (w książce: 427-347 p.n.e.)
Platon urodził się w bogatej rodzinie, w arystokratycznej rodzinie w Atenach.
Negował ustrój zwany demokracją, był to dla niego najgorszy system. Kiedy w Atenach obalono rządy demokratyczne i władzę objęła grupa 30 tyranów przed Platonem otworzyła się droga politycznego działania. Wpierał rządy tyranów jednak doszedł szybko do wniosku, że tyrania to ustrój strachu i nienawiści. W tym okresie poniósł śmierć jego mistrz ? Sokrates. Pogłębiło to przekonanie, że ewolucja państwa zmierza ku złemu, że formy rządów ulegają systematycznej degradacji. Uformowało to też jego przeświadczenie o tym, że zło nie przestanie ludzi nękać dopóty, dopóki rządów nie obejmą filozofowie. Platon wyjeżdżał na Sycylię w zamiarze wychowania władców syrakuzańskich na filozofów. Popada tam w niewolę, z której wykupują go jego uczniowie. W ramach wdzięczności zakłada szkołę w ateńskich ogrodach Akademosa, którą nazywa akademią. Platon miał taki sposób uczenia, że przechadzał się ze swoimi uczniami po ogrodach Akademosa i tak głosił swoje prawdy.
Najważniejszymi dziełami Platona są: Państwo i Prawa.
Do historii Platon przeszedł jako twórca idealizmu obiektywnego. (Według niego cały świat stworzony jest z idei, cały świat jest refleksją idei. Liczy się odbicie) Punktem wyjścia był jego pogląd, że istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Pierwszy z nich ? doskonały ? jest identyczny z bóstwem bądź też stanowi jego twór, drugi zaś jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Ciężko było to zrozumieć uczniom Platona,. Platon wprowadza ich do jaskini i rozpala ogień, prosi swoich uczniów aby odwrócili się do ognia plecami. Uczniowie widzą tylko cienie. I Platon tłumaczy, że liczą się te cienie, nie świat naturalny ale to odbicie ? refleks idei. Świat idei jest absolutny; jego prawa są niezmienne i trwałe. W świecie cieni, refleksu idei panuje określona hierarchia. Na czele tej hierarchii stoi jedna idea, jeden cień, który nie ma swojego odwzorowania, to jest absolut. Absolutem dla Platona jest dobro. Pojęcie, które zapewne zaczerpnął od Sokratesa.
Zatem teoria Platona, teoria poznania Platona lekceważy zgromadzenie faktów historycznych, badanie empiryczne, ale docenia badanie świata idei. Tylko mędrzec, tylko filozof może dotrzeć do prawdy, może dotrzeć do świata idealnego. Stąd też poszukiwanie absolutu Platon konstruuje idealną (rolę? ) państwa. Bo państwo jest tez przecież pewnym odbiciem idei. Innymi słowy trzeba stworzyć system polityczny, który wiernie będzie odpowiadał światu idei.
Doktryna polityczna Platona nie powinna opisywać zjawisk życia politycznego, doktryna powinna ustanawiać idealne zasady.
Platon jest pierwszym z filozofów, który stworzył próbę ewolucji ustroju ? przedstawił ewolucję ustroju. Według niego pierwszym ustrojem, który w ogóle istniał była arystokracja rycerska tzw. imarchia. Czyli pierwszy ustrój założyli wojownicy ? rycerze. Ambitni wojownicy w miarę upływu czasu coraz bardziej stawali się amatorami luksusu i wszelkich wygód. ............ wojownicy zaczęli zajmować się handlem, rzemiosłem, uprawą roli. W ten sposób wykształcił się nowy ustrój zwany oligarchią. W oligarchii władza należała do najbogatszych. Biednym nie odpowiadał ten ustrój (zostali oni bowiem pozbawieni wszelkich dóbr i wszelkich zaszczytów materialnych
i niematerialnych). Chciwość i żądza doprowadziły do stworzenia trzeciego ustroju, była nim demokracja. Dochodzi do marnowania majątku publicznego, do walk między różnymi grupami społecznymi. Generalnie w demokracji dochodzi do anarchii, do bezwładzy. Z tej sytuacji chaosu korzysta zręczny demagog, który nie ma trudności
w zapanowaniu nad motłochem. I z demokracji rodzi się najgorszy z ustrojów zwany tyranią. Jest to ustrój najbardziej zdegenerowany, najmniej stabilny, ustrój strachu i niewolnictwa (ustrój w którym sam tyran nie jest wolny)
Zdaniem Platona Państwo powstaje wówczas, gdy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swych potrzeb, lecz na wielu zdany jest pomoc, państwo tworzy wzajemna nasza potrzeba.
Tego poglądu dot. genezy państwa wymija teza, że źródłem powstania państwa jest potrzeba. Każdy według Platona jest skazany na pomoc innych jednostek. Każda sfera życia wymaga fachowości, znajomości sztuki czy też nauki. Idealne państwo Platon porównywał do duszy. Według niego dusza ludzka składała się z trzech części:
Mądrość, inteligencja (była postawiona najwyżej) ? dzięki tej części duszy człowiek znajdował swoje miejsce w społeczeństwie i świecie.
Odwaga ? pozwala stawiać czoła wszelkim niebezpieczeństwom, zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym.
Zaspokajanie potrzeb
Tym 3 częściom duszy ludzkiej odpowiadają 3 klasy w państwie:
Kierownicy, rządzący, elita ? cechą tych ludzi jest mądrość
Wojownicy, strażnicy ? cechą ich jest odwaga
Chłopi i rzemieślnicy, których celem jest zaspokajanie potrzeb całego społeczeństwa.
Zatem mądrość powinna rządzić w państwie w imię powszechnego dobra, odwaga powinna bronić państwo przed wrogiem, natomiast potrzeby materialne powinni zaspokajać chłopi i rzemieślnicy.
Ta teoria Platona ma charakter antyindywidualistyczny, antydemokratyczny i ściśle zhierarchiwizowany.
Platona uważa się za jednego z pierwszych, który w swoim myślach rozpoczął myśl totalitarną ponieważ nie myśli on o jednostce, o ludzkim szczęściu, o ludzkim pragnieniu, ale myśli o całości, o całym społeczeństwie. Liczy się zbiorowość a nie jednostka. Nie docenił on ludzkiej indywidualności.
Według Platona władze miała sprawować elita o szczególnych walorach moralnych. Kandydaci na rządzących powinni mieć szczególne wykształcenie i tak: między 17 a 20 rokiem życia kandydat do elity otrzymywał wykształcenie fizyczne, po 20 roku mniej zdolni kierowani są do służby wojskowej, elita zaś, złożona z najlepszych, rozpoczyna 10 letni okres studiów ogólnych. Między 30 a 35 rokiem życia kandydat do kierownika podejmuje studia filozoficzne (studiuje świat idei). Miedzy 30 a 50 rokiem życia sprawował wysokie funkcje publiczne. Po ukończeniu 50 roku życia dobiega kres wychowania filozofa i formowanie jego predyspozycji do sprawowania najwyższej władzy państwowej.
Kolejnym zagadnieniem związanym z elitą jest idea komunizmu. Owa elita miała żyć we wspólnocie. Owa wspólnota polegałaby na zniesieniu własności rodzinnej, majątkowej, prywatnej w obrębie elity. Wszelkie potrzeby zaspokajałby stan trzeci.
Platon zdawał się jednak rozumieć, że jego wizja państwa idealnego to utopia. U schyłku życia,
w ostatnim swoim dialogu pt. Prawa dał obraz innego państwa. Określił to państwo mianem drugiego co do dobroci, możliwie najlepszego, mniej ambitnego, za to łatwiej osiągalnego. Jest to państwo, w którym rządzą wielcy właściciele ziemscy (ale już bez wspólnoty rodzinnej i majątkowej). Państwo położone wśród gór i bez dostępu do morza, powinno mieć charakter rolniczy, własność ziemska miała stanowić podstawę egzystencji każdego obywatela, oczywiście wg Platona obywatele nie pracowaliby na roli tylko niewolnicy. Natomiast obywatele masowo uczestniczyliby w igrzyskach olimpijskich. Platon gloryfikował ideę olimpijską. Według niego słowo olimpiada daje funkcje religijno-kulturową. Trwałość tego niewielkiego państwa mają zapewnić: zakaz wyjeżdżania za granicę
i rozbudowany system donosicielski, a dalej durowa reglamentacja życia obywateli, wychowanie oraz kult religii. Mistycyzm jest w Prawach bardzo silny; wszyscy znosiciele nowinek oraz bezbożnicy mieli podlegać surowym sankcjom.
Platon wywarł ogromny wpływ na rozwój wyobrażeń filozoficznych i polityczno-prawnych. Św. Augustyn przyswoił go chrześcijaństwu. Filozofia Platona poważnie zaciążyła nad wiekami średnimi, a i później pozostawały jego wskazania klasycznym wzorcem dla rozmaitych nurtów elitarnych i antyegalitarnych.
ARYSTOTELES (384-322 p.n.e.)
Urodził się w Stagirze (północna Grecja) jako syn lekarza. Na początku przejawiał zainteresowania naukami ścisłymi i medycyną. Przez 20 lat był członkiem akademii platońskiej. Po śmierci Platona Arystoteles porzuca Ateny i kieruje się ...................(w Azji mniejszej). Później Arystoteles przebywał na dworze Filipa macedońskiego w roli wychowawcy młodego Aleksandra (przyszłego Aleksandra Wielkiego); jako towarzysz jego wypraw wojennych poznawał świat i ludzi (ma doskonałą okazje do śledzenia innych państw i innych ustrojów), spisuje swoje spostrzeżenia na temat poszczególnych podbitych państw, opisuje obyczaje, religie, klimat, położenie geograficzne tych państw. Nie jest w stanie wszystkiego sam spisać, więc zakłada swoją własną szkołę, tzw. Liceum. I stąd też Arystoteles jak i jego uczniowie są autorami ponad 158 konstytucji praw. Najważniejszymi dziełami Arystotelesa są Etyka Nikomachejska, Polityka oraz Ustrój Polityczny Aten.
W Polityce zawarł oryginalne poglądy na państwo. Według Arystotelesa państwo jest tworem natury ludzkiej. Człowiek jest istotą społeczną, posiada także naturę społeczną, ludzie muszą żyć ze sobą razem. Geneza państwa tkwi w normalnym związku kobiety i mężczyzny, łączenie się w rodziny, na bazie rodziny powstaje osada, a nad osadami powstaje państwo. Zatem państwo jest tworem człowieka. Państwo jest zbiorem indywidualności, połączeniem jednostek. Dla Arystotelesa liczy się jednostka i jej szczęście (odrzuca totalitarną teorię Platona). Arystoteles w przeciwieństwie do Platona nie tworzy uniwersalnego modelu państwa, nie szuka państwa idealnego, nie podziela poglądu Platona
o konieczności degeneracji ustroju. Uważa natomiast, że o konkretnej postaci państwa, o konkretnym ustroju decyduje szereg różnych okoliczności. Arystoteles podzielił ustroje na 2 rodzaje, na ustroje dobre i ustroje złe. Jeżeli władza jest wykonywana w imieniu dobra ogólnego, dobra wszystkich to wtedy mamy do czynienia z ustrojem dobrym, a jeśli władza wykonywana jest w imieniu rządzących, dla własnej korzyści rządzących to wtedy jest to ustrój zły. Za dobre ustroje Arystoteles uznał: monarchię, arystokrację, politea, złymi zaś odpowiednio tyrania, oligarchia i demokracja.
Na kształt ustroju ma wpływ szereg okoliczności. Możemy mówić jedynie o instytucjach demokratycznych, monarchicznych.
Na ogół ustroje się mieszają. Na kształt państwa mają wpływ ważne czynniki:
układ sił społecznych ? jeśli biedni są górą mamy ustrój demokratyczny, kiedy bogaci to państwo ma formę oligarchiczną,
charakter narodowy ? wg Arystotelesa niektóre ludy mają uosobienie do poszczególnych ustrojów. Niektóre ludy wolą jak ktoś nad nimi stoi (król albo tyran), bo lud nawykły do niewoli musi szukać króla czy tyrana.
położenie geograficzne ? Arystoteles przekonywał, że uznanie rządów oligarchicznych łatwe jest w państwie górskim, w krajach nizin sprzyja demokracja
Arystoteles przyjął, że państwo powinno mieć charakter zrównoważony, ustrój porządku i wolności. Był on autorem zasady złotego środka, (zasady umiaru). Stąd też państwo powinno w życiu politycznym kierować się zasadą umiaru. Najlepiej zasadę umiaru wyraża ustrój zwany politeą.
Politea to taki system rządów, w którym istnieją pewne elementy demokracji i arystokracji. Element demokratyczny polega na poszanowaniu woli większości, a większość stanowić miała klasa średnia. Wg Arystotelesa w każdej społeczności istnieją trzy klasy: bogaci, biedni i klasa średnia. To klasa średnia jest najbardziej skłonna słuchać głosu rozsądku, ona najpełniej wyraża zasadę umiaru. Klasa średnia zapewnia bogatym gwarancję własności, a biednych powstrzymuje od buntu. Czynne prawo wyborcze posiadać miała tylko i wyłącznie klasa średnia. Dominacja polityczna klasy średniej zapewni realizację dobra, powszechnego interesu.
Prawo. Wg Arystotelesa istnieje prawo naturalne i prawo stanowione. Oba te prawa mają wskazać w jaki sposób człowiek ma dojść do szczęścia. Prawo bierze się z natury. Natura to bóg nieśmiertelny ? twórca porządku i harmonii. To sama natura ustanowiła pewne zasady, dzięki którym żyjemy i funkcjonujemy. Natura dała prawa w postaci prawa naturalnego. Zadaniem mędrca, filozofa jest odkrywanie tych praw, ustanawia prawo stanowione.
Wg Arystotelesa istnieją 3 prawa naturalne:
Sprawiedliwość ? ma charakter obiektywny,
Własność prywatna
Władza ? sama natura rozstrzyga kto jest silniejszy
Na podstawie praw naturalnych układano prawo pozytywne (prawo stanowione), także nie ma sprzeczności między jednym a drugim. Podział na prawo naturalne to dobry sędzia, dobry prawnik, bowiem swoją działalnością uzupełnia braki prawa pozytywnego. Dobry sędzia powinien nieraz kierować się zasadą słuszności.
Podobnie jak Platon, stworzył Arystoteles dzieło, które wyznaczało najwyższy poziom myśli starożytnych Greków, ale które podsumowując ogromny dorobek kulturotwórczy Hellenów, równocześnie posuwało go znacznie naprzód. Myśl arystotelesowska będzie inspiracją dla rozwoju wielu doktryn epoki feudalnej i wczesnych czasów nowożytnych. Niektóre jej ustalenia zachowały swa aktualność do dziś.
DOKTRYNY ŚREDNIOWIECZA
Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w drugiej połowie V w. (w 476r. germański wódz Odoaker zmusił do abdykacji ostatniego cesarza) był faktem o znaczeniu symbolu oraz wydarzeniem wielce brzemiennym w skutki: rozpadła się jednolita struktura świata antycznego. Na gruzach Imperium Romanum powstały 3 zespoły polityczne:
państwa położone na płw. Bałkańskim w Azji mniejszej , a także w Syrii i w Egipcie było to Imperium Wschodniorzymskie (na wschodzie trwało nadal cesarstwo bizantyjskie)
państwa Europy zachodniej i północnej, (w centrum Europy pojawiły się państwa ?barbarzyńskie?)
zespół państw mahometańsko-arabskich. (na południu zaczęły powstawać państwa mahometańsko-arabskie).
Wraz z upadkiem jedności politycznej świata antycznego przestała istnieć również dawna jedność kulturalna. Kultura europejska była kulturą łącińsko-chrześcijańską i ?barbarzyńską?. Źródeł jej należy szukać w kulturze hellenistyczno-łacińskiej, chrześcijańskiej oraz kultur własnych poszczególnych społeczeństw ?barbarzyńskiech?. (Chrześcijaństwo determinowało poglądy na prawo, społeczeństwo i państwo). Kultura Bizancjum była kulturą hellenistyczno-chrześcijańską z licznymi elementami orientalnymi. Świat Islamu przejął do swojej arabskiej kultury wiele wątków chrześcijańko-judajskich, a także hellenistycznych.
Zasadniczą cechą epoki średniowiecznej było uznanie nadrzędności religii chrześcijańskiej nad innymi sferami życia społeczno-politycznego. Zasada nadrzędności religijnej sfery życia łączyła się z tezą, że tylko to, co głoszą prawdy objawione, jest prawdziwe i zasługuje na uznanie, wszystko inne jest fałszem i jest uznane za herezję. Wyższość papieża, kościoła i hierarchii duchownej nad instytucjami świeckimi. Kościół jest potęgą społeczną, polityczną, kulturalną, administracyjną.
Społeczeństwo średniowieczne było ujęte w system hierarchii, na czele której stali duchowni. Kapłani tłumaczyli, że człowiek posiada nieśmiertelną duszę i podlega prawu bożemu. Państwo pochodzi od Boga i realizuje boski plan zbawienia. Państwo świeckie nie może aspirować do suwerenności. Suwerenem jest głowa kościoła, papież. Papież jest najwyższym po Bogu sędzią władzy świeckiej, on rozstrzyga o tym, czy państwo dobrze, czy też źle wykonuje swoją misję.
Kolejną cechą epoki średniowiecza był jednolity system społeczno-gospodarczy. Wszystkie społeczeństwa średniowiecza były społeczeństwami rolniczymi. (istnienie roli dawał poddany chłop). Na szczycie tej hierarchii społeczno-gospodarczej stał ............... ziemski. Posiadanie ziemi w średniowieczu wiązało się z zajmowaniem określonych miejsc w aparacie administracyjnym.
PAPALIZM Spór gregoriański
W XIw. papież Grzegorz VII powołuje doktrynę papalizmu. Według niego jedynym namiestnikiem na ziemi jest papież. Papież miał prawo kontroli czy władca rządzi dobrze czy źle, miał też prawo odbierania władzy władcom złym i nieużytecznym. Tylko papież jest prawdziwym suwerenem na ziemi. Tej teorii sprzeciwił się cesarz niemiecki Henryk IV. W XI w. dochodzi do sporu zwanego sporem gregoriańskim bądź też sporem o inwestyturę. Z tego sporu zwycięsko wychodzi papież a Henryk IV musi uznać władze papieską.
W XII w. powstaje nurt dualizmu. Nurt ten uznaje równorzędność władzy papieskiej i świeckiej. Nie miej jednak zostaje zakłócony ten pogląd i dalej papież jest wyżej.
W XIII w. mamy do czynienia z nurtem hierokratycznym. Hierokraci odrzucają równorzędność obu władz. Twierdzą oni, że papież może wykonywać władzę świecką bezpośrednio. Nie ma podziału władzy. Papież jest źródłem wszystkich władz państwowych.
DKRYCIE ARYSTOTELESA? (str. 69)
Od XIIIw. (w książce: w XIIw. dokonano odkrycia dzieła Arystotelesa) prowadzono badania nad Arystotelesem. (odkryto Arystotelesa dzięki krucjatom). Arystoteles głównie był znany w Hiszpanii i na Sycylii. Później powstał Arystoteles łaciński.
W 1240r. przetłumaczono po raz pierwszy księgo etyki nihomachejskiej (?) W 1250r. Wilhelm ............ przetłumaczył na łacinę Politykę. Wpływ Arystotelesa zrewolucjonizował średniowieczne szablony myślenia ? zaważył decydująco na klimacie ideowym i intelektualnym prerenesansu. Arystoteles uczył przecież szacunku dla faktów i politycznych realiów. W wieku XIII dochodzi do recepcji (?). W tej recepcji możemy wyróżnić 2 szkoły:
recepcja arabska ? głównym przedstawicielem był Ibn Roszda, zwany Awerroesem. Zasługą Awerrosa było to, że uważał, że czym innym jest nauka a czym innym wiara, wprowadzają rozróżnienie władzy świeckiej od władzy duchowej. pokazał autonomię nauki i autonomię wiary. Awerroiści odrzucali dogmat
o nieśmiertelności duszy. Te tezy były sprzeczne z prawem kościoła. Pod urokiem awerroizmu łacińskiego pozostawał Dante Alighieri , a najwybitniejszy pisarz schyłku wieków średnich, Marsyliusz z Padwy oparł na nim swą koronną tezę o suwerenności ludu.
al.........tomistyczna ? przedstawicielami byli Alfred Wielki i Tomasz ............

TOMASZ Z AKWINU (1225-1274) str.70
Uczeń arystotelika Alberta Wielkiego
U szczytu swojej prawniczej kariery Tomasz z Akwinu zostaje powołany na stanowisko profesora uniwersytetu paryskiego. Celem jego jest przystosowanie filozofii Arystotelesa do myśli chrześcijańskiej. Główne dzieła Tomasza z Akwinu to: Summa teologiczna, komentarze do sentencji Piotra............... oraz komentarze do arystotelesowskiej Polityki.
Tomasz przyjął (z Arystotelesa), że człowiek jest istotą społeczną i człowiekowi należy się szczęście. Celem państwa jest przede wszystkim dawanie ludziom szczęścia. Dla Tomasza wszystko co istnieje na ziemi, wszystko co istnieje w wszechświecie jest poukładane w hierarchicznym porządku. Ta hierarchia prowadzi do Boga (nawał ją ordo ? porządek). Człowiek wg. Tomasza Bogu podporządkowany jest w dwojaki sposób, z jednej strony podporządkowany jest swoim ciałem, a z drugiej podporządkowany jest duszą. Za podporządkowanie ciałem odpowiada władza świecka, natomiast za duszę odpowiedzialny jest kościół. Wg Tomasza Bóg stworzył człowieka żeby wykonać swój plan. Rolą państwa i kościoła jest pomoc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia. Zasada pomocniczości ? wszystko co istnieje na tej ziemi ma pomóc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia.

Geneza państwa wg Tomasza ? człowiek jest istotą społeczną, początek (porządek) państwa tkwi w naturalnych związkach kobiety i mężczyzny. Państwo jest tworem doskonałym. Na czele państwa, zgodnie z zasadą hierarchiczności, stoi władza, z jednej strony władza świecka, z drugiej strony duchowa. Pozornie obie te władze są rozdzielone. Państwo posiada także ustrój i wg św. Tomasza istnieją ustroje dobre i złe. Dobre to te, w których władza jest wykonywana w interesie społecznym (dobra społecznego). Tomasz twierdził, że istnieją republiki i monarchie. według niego najlepszym ustrojem jest monarchia, to ona troszczy się o lud (akcentuje potrzebę silnej władzy królewskiej, Król w królestwie jest jak dusza w ciele, jak bóg w stosunku do świata). ?Monarchia jest najlepszym rządem, jeśli się nie zepsuje? ? pisał. Stąd pilna potrzeba ustalenia wiążących dyrektyw na przypadek rządów tyrana. Jeśli król ? twierdził Tomasz ? nie przestrzega prawa bożego i naturalnego, to władza wobec takiego króla ustaje, (władca staje się niepoprawnym tyranem i można przeciw takiemu władcy czynnie wystąpić i takie wystąpienie na pewno nie będzie buntem).
Wg Tomasza tyranem jest władca:
1) który nielegalnie zdobył władzę (poprzez uzurpację (?), synobię, czyli kupienie stanowiska, albo poprzez gwałt)
2) który władzy źle używa (dla własnego pożytku, a nie dla dobra powszechnego).
Owe naruszenie władzy państwowej św. Tomasz postrzega w dwojaki sposób: albo władca narusza zasady prawa bożego i naturalnego, albo przestrzegając ich, narusza konstytucje państwa.
Są różne reakcje na tyranię:
1) gdy władca narusza prawo naturalne i boże to poddani nie tylko są zwolnieni z lojalności obywatelskiej, ale mają wręcz obowiązek wypowiedzenia posłuszeństwa tyranowi,
2) jeśli władca przestrzega zasady prawa bożego i nat., ale narusza konstytucję ? a tym przypadku sprawa jest bardziej skomplikowana. Niekiedy lepiej znosić tyranię, gdyż skutki powstania przeciwko niej mogłyby się okazać gorsze od niej samej. Czasami tyrania może być karą za grzechy. Zwykli ludzie nie są w stanie ocenić czy mają do czynienia
z rządami tyrańskimi, jeśli władca narusza konstytucję państwa. Lub powinien zasięgać rady duchowieństwa, Kościoła i papieża. Wtedy władza duchowna może wystąpić z inicjatywą obalenia tyrana.
Teoria prawa. Tomasz przez prawo rozumiał rozporządzenie rozumu promulgowane, ze względu na wspólne dobro, przez tego, do którego należy troska o społeczność. W tej definicji występują 4 elementy:
1) prawo jest to rozporządzenie rozumu ? zatem prawo jest aktem rozumu (ustawodawca nie może ustanowić, ze w ramach lata będzie zima, powinien się odwoływać do rozumu). Prawo niezgodne z rozumem nie jest prawem.
2) prawo musi mieć za cel dobro powszechne (celem jest szczęście).
3) prawo zostało ustanowione przez legalnie panującego ? prawo wydane przez tyrana nie jest prawem,
4) prawo musi być promulgowane przez panującego ? (promulgowane ? czyli ogłoszone)
Żeby prawo funkcjonowało muszą być spełnione te 4 elementy.
Tomasz był autorem oryginalnej genezy prawa, czyli teorii powstania prawa. Według niego istnieją dwa zasadnicze rodzaje prawa: prawo (wieczne) samo przez się i prawa pochodne.
Prawo wieczne to prawo samo przez się (tak jak Bóg sam istnieje przez się) ? to prawo obejmuje wszystko. Ustanowił je oczywiście Bóg. Z tego prawa wywodzą się prawa pochodne.
I w tej hierarchicznej kolejności pierwszym prawem pochodnym jest prawo natury (wg Tomasza to prawo wieczne odbite w umysłach ludzkich, prawo natury stworzone jest dla istoty rozumnej. Człowiek nie tworzy prawa natury.)
Kolejnym jest: lex humana prawa ludzkie (wywodzą się z praw naturalnych, są to pewne wnioski wydedukowane
z zasad prawa naturalnego. Człowiek na podstawie praw naturalnych układa prawa ludzkie. Nie może być one sprzeczne z prawem natury.) Prawa pozytywne narodów ? prawa które dot. wszystkich narodów, prawa wspólne dla wszystkich ludów. Takim prawem jest prawo własności. Prawo cywilne ius cyvile ? to prawa dla poszczególnych państw, dla poszczególnych narodów, dla poszczególnych grup i korporacji. Te prawa mogą objawiać się jako prawa pisane i prawa umowne.
Trzeci rodzaj praw pochodnych to lex divina, prawo pozytywne. Św. Tomasz stwierdził, że jeśli ten podział nie wystarczy to bezpośrednio z prawa wiecznego wychodzą boskie prawa pozytywne. Człowiek musi się tymi prawami posiłkować ponieważ jego cele wykraczają poza cele ziemskie. Treści tego prawa zawarte są w Piśmie Świętym
i nauce Kościoła. Boskie prawa pozytywne św. Tomasz podzielił na prawa niedoskonałe (czyli prawa zawarte
w Starym Testamencie) i prawa doskonałe (w Nowym Testamencie).
Wszystkie te prawa układają się w hierarchiczną całość. Wg Tomasza dobro należy czynić, a zła unikać.
STAROŻYTNOŚĆ

1. Sofiści
Uważali się za nauczycieli, sprzedawali wiedzę za pieniądze;
Byli mistrzami demagogii;
Wychowaniu arystokratycznemu przeciwstawiali wychowanie wszechstronne i praktyczne;
Protagoras ? twórca szkoły;
Protagoras ? twórca relatywizmu ? metoda uzależniająca opinię od konkretnych układów odniesienia;
?Człowiek jest miarą wszechrzeczy; tych które są, że są, i tych, których nie ma, że nie ma?;
O biegu rzeczy decyduje porozumienie między ludźmi, a nie natura;
Według Protagorasa ludzie długo żyli w izolacji, a kiedy niedogodności takiego życia stały się uciążliwe, zaczęli łączyć się w hordy;
Protagoras ? o początkach państwa zadecydowała wola większości;
Gorgiasz ? ważniejsze od przestrzegania sformalizowanych i zinstytucjonalizowanych reguł społecznych jest uzależnienie postępowania od konkretnych okoliczności;
Niektórzy sofiści rozważali nad dualizmem prawa ? prawem natury i prawem pochodzącym od państwa ? człowieka wiąże jedno i drugie.
2. Idee demokracji ateńskiej
Perykles ? główny teoretyk demokracji ateńskiej;
Pierwszy filar demokracji (według Peryklesa) ? wolność: w granicach prawa każdy może robić to co chce i mówić to co chce;
Drugi filar demokracji (według Peryklesa) ? zasada równości praw: równość głosu i udziału we władzy, równość traktowania przed sądem, równość na agorze, równość w urzędzie podatkowym. Urzędy miałyby być obsadzane poprzez losowanie;
Trzeci filar demokracji (według Peryklesa) ? zasada praworządności: dobrowolne, ale konieczne podporządkowanie się prawu, obywatele są twórcami prawa, zmieniają je kiedy przestaje im służyć, dopóki obowiązuje musi być przestrzegane.
3. Filozofowie starożytni ? krytycy demokracji ateńskiej.
Zasady demokracji ateńskiej przetrwały do drugiej polowy IV w.p.n.e., ostatnim ich apologetą był Demostenes;
Zasady demokracji upadły pod naporem agresji Macedończyków oraz krytyki w samych Atenach. Główni krytycy: Sokrates, Ksenofont, Arystofanes, Isokrates;
Krytykowano wszystkie składniki demokracji: wolność ? prowadzi do demoralizacji i anarchii; równość ? ludzie są z natury nierówni, rządzenie jest trudne (za trudne dla prostaków i ignorantów), demokracja to despotyzm biednych; praworządność ? prawo w demokracji jest stronnicze, kruche i nietrwałe;
Największym krytykiem demokracji ateńskiej był Platon. Najlepsze są rządy ?stróżów doskonałych? ? mędrców.
4. Platońska wizja idealnej polis.
Idealna polis jest rygorystycznie zhierarchizowana;
Podział na grupy społeczne Platon porównywał do podziału duszy na części: inteligentną, odważną i zaspokajającą potrzeby całego organizmu. Społeczeństwo dzielił na: rządzących ? tych, którzy wyróżniają się mądrością, strażników/wojowników ? bronią społeczeństwo przed wrogami, trzecią grupę stanowić mieli ci, którzy służą do zaspokajania potrzeb ogółu wolnych (ma ich być 5040). Żadna z grup nie funkcjonuje bez związku z pozostałymi;
Państwo staje ponad jednostką ? jednostka to część składowa całości;
Wojownicy są pomocnikami mędrców (stróżów doskonałych ? rządzących);
Platoński system wychowawczy: od 17 do 20 roku życia lekcje wychowania fizycznego, słabsi trafiać mieli do służby wojskowej, zdolniejsi podjąć mieli 10 ? cio letnie studia ogólne, w wieku 30 lat ? studia filozoficzne, między 35, a 50 rokiem życia ? aktywność polityczna, w wieku 50 lat stać się mieli ?stróżami doskonałymi?;
Platon stworzył również drugie co do najlepszych, ale łatwiejsze do osiągnięcia państwo. Rządy właścicieli ziemskich, surowa reglamentacja życia obywateli ? zakaz wyjeżdżania za granicę, elitarne wychowanie, kult religii, system donosicielski.
5. Związek filozofii Platona z jego poglądami na państwo.
Podstawą filozofii Platona jest istnienie dwóch światów ? świata idei i świata odbijającego te idee. Świat idei jest absolutny, jego prawa są niezmienne, trwałe i oparte na hierarchii, jego tajemnice może przeniknąć jedynie mędrzec;
Rozum zwykłych ludzi Platon ilustrował obrazem jeńców zamkniętych w jaskini;
Idea dwóch światów ma swoje odbicie w platońskiej konstrukcji państwa idealnego ? rządy mędrców (?stróżów doskonałych?), ze świata absolutnego do państwa Platon przeniósł zasadę hierarchii i niezmiennego prawa;
Platońska filozofia dziejów: do rządów doszli bogacze (oligarchia), a z racji bogactwa popadli w konflikt z ludem ? powstała demokracja, bardziej krucha. Demokracja sprawia, że ludzie nie potrafią korzystać z wolności i powstaje anarchia. Historyczny rozwój zmierza wreszcie do tyranii, kres złemu rozwojowi może położyć jedynie rząd ?stróżów doskonałych?.
6. Arystoteles o naturze człowieka i państwie.
Państwo jest tworem natury;
Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie;
Państwo to wspólnota mniejszych wspólnot rodzinnych i wiejskich, odznacza się samowystarczalnością;
Celem państwa jest zaspokojenie naturalnych i duchowych potrzeb człowieka;
Dobrymi formami państwa są monarchia, arystokracja i politeja, złymi tyrania, oligarchia i demokracja;
Politeja zależy od siły stanu średniego, demokracja od biedoty, a oligarchia od bogatych;
Arystoteles chwalił politeję i uważał ją za wyraz polityki ?złotego środka?. Politeja to ustrój pomiędzy demokracją i oligarchią, z przewagą jednak demokracji;
Arystoteles dzielił społeczeństwo na znakomitych i lud, między nimi znajduje się stan średni (ich cnotą jest umiarkowanie, rozsądek, zmierzanie do celu środkiem drogi);
Niektórzy ludzie są stworzeni do niewoli, rozum dostrzegają u innych, sami dysponują siłą fizyczną. Z czasem Arystoteles stwierdził, że nie wszyscy niewolnicy są nimi z natury.
7. Klasyfikacja ustrojów państwa według Arystotelesa i przyjęte przez niego kryteria.
Rządy dobre: monarchia, arystokracja i politeja;
Rządy złe: tyrania, oligarchia i demokracja;
Kryterium: dobre są rządy sprawowane w interesie ogółu, złe są rządy sprawowane w interesie rządzących (własne korzyści rządzących);
Forma rządu zależy od rezultatu walki biednych i bogatych. Gdy górą są biedni powstaje demokracja, gdy bogaci ? oligarchia. Gdy stan średni staje się grupą najsilniejszą lub najliczniejszą powstaje forma pośrednia ? politeja;
Politeja ? ?złoty środek?, synteza demokracji i oligarchii.
8. Stoicyzm ? wizja świata i jej wpływ na ocenę państwa.
Stoicki świat jest rozumnym ładem i harmonią;
Naturalny porządek jest oparty na determinizmie ? wszystkim rządzi przeznaczenie;
Stoicy porównali rozum do duszy ludzkiej, która wszystko przenika. Dlatego świat to twór ożywiony;
Kosmos jest przede wszystkim ojczyzną bogów i ludzi, w której wszyscy mają swoje ściśle określone przez rozum miejsce;
Stoicyzm aprobował nierówność między ludźmi (wpływ wizji kosmosu, gdzie bogowie są doskonali, posiadają rozum z natury, ludzie zaś rozum muszą osiągnąć własnym wysiłkiem);
Zasadą w aparacie państwowym jest współpraca z władzą (wpływ współpracy bogów i ludzi). Stoik współpracował z państwem jeśli uważał je za twór rozumny;
Stoicy nie klasyfikowali ustrojów państwowych, żaden nie był idealny i żaden nie był dyskwalifikowany;
Stoicka mądrość polegała na przestrzeganiu prawa natury gdyż rządzi ono kosmosem i jest dla wszystkich jednakowe i wieczne, zgodne z naturą świata i człowieka.
9. Cycero o prawie natury.
Cycero był pod wrażeniem Platona i stoików;
Państwo ? wytwór naturalnych skłonności ludzi do życia w zbiorowości;
Cycero oczekiwał od państwa sprawiedliwości. Sprawiedliwość według niego polega na przestrzeganiu prawa natury jako prawa rozumu;
Złe prawa to prawa niezgodne z prawem natury (nie są one wówczas prawem, a państwo przestaje być państwem);
Nie można oddzielać sprawiedliwości od polityki.
10. Cynizm.
Cynizm pochwalał proste, zgodne z naturą życie;
Twórcą cynizmu był Antystenes z Aten;
Antystenes był przeciwny idealizmowi Platona, istoty państwa według Arystotelesa i hedonizmowi;
Cynizm charakteryzował się sensualizmem w teorii poznania i materialistyczną koncepcją świata;
Życie w cnocie (zgodnie z naturą i jej prawami) prowadzi do szczęścia. Naturalne jest to co przyrodnicze;
Cynicy nie uczestniczyli w praktykach religijnych, nie chcieli żyć w państwie;
Antystenes nie zgadzał się z Arystotelesem co do tego, że państwo jest tworem natury;
Cynicy tolerowali kazirodztwo i kanibalizm;
Kult ascezy;
Rzeczy nienaturalne to rzeczy złudne ? Antystenes.
11. Stosunek do państwa rzymskiego w myśli starożytnego chrześcijaństwa.
Początkowo chrześcijanie izolowali się od cesarstwa;
Paweł z Tarsu ? chciał zinstytucjonalizowania się chrześcijaństwa. Wyraził pogląd, że cesarstwo powstrzymuje objawienie się antychrysta;
Paweł z Tarsu ? władza świecka jest bożym sługą nawet jeżeli wykonują ją poganie. Sprzeciwianie się władzy oznacza sprzeciwianie się Bogu. Państwo ma boże zadania do spełnienia. Chrześcijanin powinien modlić się za królów. Najwyższym władcą i prawdziwym cesarzem i tak jest Chrystus;
Paweł z Tarsu nawoływał by niewolni byli posłuszni swoim panom, równi są wszyscy, ale przed Bogiem.
12. Św. Augustyn i wpływ jego teologii na ocenę władzy państwowej.
Ludzie (w większości) są źli, a to sprawia, że są żądni władzy;
Wszelka władza pochodzi od Boga;
Bóg daje władzę dobrym i złym, ponieważ również przez złych realizuje on swoje plany. Gdy chce ludzi doświadczyć zsyła im nawet tyrana;
Ludzie mają prawo do oporu (spokojnego, biernego) gdy prawo pochodzące od państwa narusza normy prawa bożego;
Państwo to boski instrument do karania;
13. Pojęcia ?civitas Dei? i ?civitas terrena? według św. Augustyna.
Bóg stworzył państwo z powodu grzechu. Gdyby nie upadek ludzi nie byłoby państwa;
Civitas Dei ? państwo boże ? trwa wiecznie;
Całe dzieje ludzkości to walka państwa bożego z państwem szatana (civitas diaboli);
Głową państwa bożego jest Chrystus. Państwo boże to niewidzialny Kościół, a ojczyzną jego obywateli jest niebo, na ziemi są oni tylko pielgrzymami, tworzą mniejszość wybraną przez Boga;
Wszyscy źli są obywatelami państwa ziemskiego (civitas terrena);
Państwa ziemskie przemijają;
Państwo jest organizacją niepewną, podatną na pokusy, będącą pod wpływem szatana;
Władza pochodzi od Boga, władcami mogą być ludzie dobrzy i źli, kiedy Bóg chce ludzi sprawdzić zsyła im tyranów.
II ŚREDNIOWIECZE
14. Cezaropapizm w Bizancjum.
Cesarz bizantyjski nosił tytuł władcy Rzymian i jest władcą absolutnym;
Według kodyfikacji Justyniana z VI w. cesarz dysponował pełnią władzy;
Cesarz jest władcą chrześcijańskim, jeden jest Bóg w niebie i jeden cesarz na ziemi. Cesarz to naśladowca i ziemskie odbicie Boga;
Cesarza koronuje sam Chrystus;
Bizantyjczycy uważali, że cesarz jest wszechobecny. Cesarz stoi na czele wielkiej rodziny monarchów i książąt;
Cesarz był postrzegany jako głowa Kościoła, zwoływał konsylium i mu przewodniczył;
Senat, lud i wojsko, wybierając następcę cesarza (cesarze byli elekcyjni), działali pod wpływem boskiej inspiracji.
15. Uniwersalistyczne dążenia papiestwa i ich doktrynalne uzasadnienia.
Papalizm ? doktryna głosząca uniwersalną (ogólnoświatową) duchowną i świecką suwerenność papieża. Rozwój teorii nastąpił w XI w. za pontyfikatu Grzegorza VII, który chciał scentralizować Kościół pod absolutną władzą papieża (Dictatus papae 1075 r.);
Grzegorz VII ? państwo to twór z istoty zły, a władza państwowa to twór szatana, owoc pychy;
Absolutyzm papieski doprowadził do zrodzenia się idei krzyżowej ? wyprawy krzyżowe, święta wojna;
Pełny rozwój papalizmu ? XIII w., za pontyfikatu Innocentego III;
Papalizm był wspierany przez teorie: (1) Teoria jedności świata ? świat jest zbudowany na podobieństwo organizmu ludzkiego i może mieć tylko jedną głowę ? papieża, (2) Teoria Kościoła ? ciała, hierarchia bytów, z których najwyższy jest papież, (3) Teoria wyższych zadań papiestwa i niższych celów państwa, (4) Teoria Kościoła jako instytucji doskonałej i państwa jako tworu grzesznego, (5) Teoria wikariatu ? po śmierci cesarza władza wraca do papieża jako ?wikariusza Chrystusowego?, (6) Teoria dwóch mieczy ? Bóg dał Piotrowi dwa miecze, jeden symbolizował władzę duchowną, drugi świecką, (7) Teoria papieża jako reprezentanta ludu rzymskiego, ( Cool

Teoria darowizny Konstantyna ? tytuł historyczny;
Hierokracja (XIII w.) ? teoria głosząca, że papież może wykonywać władzę świecką bezpośrednio, z pominięciem organów państwowych ? skrajny Papalizm;
Papiestwo osłabło w XIV w.
16. Św. Tomasz z Akwinu o społeczeństwie, państwie i prawie.
? Bóg partycypuje w porządku naturalnym, którego podmiotem jest społeczeństwo. Ostateczne cele człowieka są celami niebieskimi, ale mimo to waga spraw doczesnych jest duża;
? Tomasz odrzucał pogląd Augustyna o złej naturze człowieka i poglądy papalistów o tym, że instytucje społeczne z gruntu są złe;
? Człowiek jest z natury istotą społeczną;
? Władza państwowa pochodzi tylko po części od Boga ? boska jest sama istota władzy, ustrój tworzą ludzie;
? Państwo ma tworzyć? ludziom warunki do zbawienia i szczęśliwości. Tymi warunkami są pokój i porządek, czyli struktura hierarchiczna społeczeństwa oparta na nierówności. Nierówność? to podstawa doskonałej społeczności, hierarchia istnieje nawet w niebie. Tomasz dzielił społeczeństwo wedle majątku na: optimates (najwięksi feudałowie i duchowni i świeccy), populus honorabilis (to nie magnaci, ale posiadający majątek pozwalający żyć? z cudzej pracy), villis populus (ci, którzy nie posiadają majątku);
? Tomasz popierał monarchię, ale i ona ma wady. Tyran ? władca, który zdobył władzę nielegalnie, ale również ten kto władzy źle używa. Tyran mógł zostać? zesłany przez Boga w ramach kary za grzechy;
? Najwyższym prawem jest prawo wieczne (lex aeterna) ? najwyższa mądrość? boża. Odbiciem wszechobecnego prawa wiecznego w ludzkim umyśle jest prawo natury (lex naturalis) ? człowiek dąży do dobra. Kolejne jest prawo stanowione przez upoważnioną do tego władzę państwową ? prawo ludzkie (lex humana). Istnieje również boskie prawo pozytywne zawarte w nauce Kościoła i Piśmie Świętym ? lex divina.
Platon:
Monarchia
Arystokracja ? sprawiedliwość i dobroć
Timokracja ? ambicja i odwaga
Oligarchia ? chciwość
Demokracja ? skłonność do anarchii
Tyrania ? bojaźń i skłonność do zbrodni
ustroje dobre ó złe
"Politea" - ideał państwa - państwo rządzone przez mędrców ? piękne, ale nierealne więc:
"Ustrój słuszny" - połączenie cech najlepszych ustrojów:
1) niektóre formy rządów należy ze sobą połączyć
2) sprawowanie nieograniczonej władzy deprawuje rządzących
3) prawo wytyczną dla władców z braku mądrości
4) aby uchronić się przed zgubnymi skutkami nadużywania władzy należy ją podzielić.
Idealny ustrój zdaniem Platona: Sparta
2 królów
28 osobowa Geruzja, czyli Rady Starców
kontrola Eforów.
Zgromadzenie ludowe (APELLA)
"ustrój słuszny"wg Platona = pomieszanie arystokracji i demokracji
?ustrój III generacji? - nieznany, bo nie zachowało się dzieło Platona, gdzie go opisał.
Polibiusz:
Ustroje: dobre złe
królestwo tyrania (=monarchia)
arystokracja oligarchia
demokracja ochlokracja (motłoch) lub cheirokracja (pięści)
* Ustroje podstawowe nieuchronnie zwierzały do form negatywnych ("cykl ustrojowy" - po kolei - królestwo w tyranię, tyrania w arystokrację, arystokracja w oligarchię itd, potem cheirokracja w królestwo).
* Połączenie form pozytywnych w republice rzymskiej dawało rozwiązanie idealne: konsulowie (monarchia), senat (arystokracja), zgromadzenia ludowe (demokracja).
* Polibiusz doszedł do wniosku, że również system mieszany (jako rozwiązanie rzekomo idealne) podlega deformującemu cyklowi ustrojowemu.
* Jedynym ratunkiem jest system hamulców = "organ może przeciwstawiać się pozostałym organom, albo z nimi współpracować" --> twórca koncepcji hamulców ustrojowych.
* Do teorii hamulców Polibiusz doszedł przez pomyłkę. Pomylił formalne kompetencje organów z faktycznymi. Tylko faktyczne przejęcie kompetencji konsulów przez Senat spowodowało w Rzymie zachwianie równowagi. Polibiusz wnikliwie obserwował ustrój państwa i źle zinterpretował fakty. Wymyślił więc koncepcję hamulców by zrównoważyć (zabezpieczyć) system.
* Wywarł wpływ na św. Tomasza z Akwinu, Machiavellego i Monteskiusza.
Reforma tyberiusza grakcha:
Tyberiusz pragnął zreformować stosunki społeczne w Rzymie. Nie posiadamy źródeł, które podają jego motywację. Jako członek możnego patrycjuszowskiego rodu mógł liczyć na wspaniałą karierę w Rzymie. Podczas licznych podróży oraz wojen, w których uczestniczył miał okazję przyjrzeć się sytuacji społecznej i gospodarczej państwa, co na pewno skłoniło go do zastanowienia się nad sposobem wyjścia z kryzysu. Tyberiusz Grakchus chciał doprowadzić do odbudowania warstwy średniozamożnych chłopów, którzy stanowili o sile państwa.
Tyberiusz został trybunem plebejskim w 133 p.n.e. i w tym samym roku wniósł projekt ustawy, która pozwoliłaby na utworzenie działek dla obywateli z terenów należących do państwa (ager publicus), które zdobyte zostały po drugiej wojnie punickiej oraz z terenów odebranych tym, którzy niezgodnie z prawem użytkowali ziemię publiczną. Jeden obywatel mógł użytkować do 500 jugerów (około 120 hektarów) ( z ager publicus, lecz prawo to było powszechnie łamane. W myśl ustawy, którą chciał przeforsować Tyberiusz Grakchus każdy obywatel miał dostać 30 jugerów ziemi. Taki program można było przeprowadzić tylko pod warunkiem odebrania nieprawnie użytkowanego ager publicus i ponownej jego parcelacji. Ustawa zakładała również niewielką opłatę za użytkowanie ziemi i zakaz jej sprzedawania przez odpowiednią liczbę lat. Tym zaś, którzy wcześniej trzymali w swych rękach ager publicus, a dokonali na jego terenie niezbędnych prac (m. in. melioracji) ustawa gwarantowała wieczyste prawo do ich własnych gruntów i zwolnienie z wszelkich opłat. Parcelacją i przydziałem ziemi miała zająć się trzyosobowa komisja (tres viris agri dandis, assignandis, iudicandis), której ewentualne powołanie godziłoby w autorytet senatu. Taka ustawa z oczywistych przyczyn spotkała się z negatywnym przyjęciem wśród nobilitas.
Reformy Gajusza Grakcha
Gajusz Grakchus był znacznie lepszym mówcą i lepszym dyplomatą od swego brata. Trybunat otrzymał w 126 p.n.e.. Potwierdził prawo agrarne Tyberiusza, oraz anulował wszelkie ustawodawstwo senatu, które blokowało przeprowadzenie tej reformy. Doprowadził do remontu istniejących oraz wytyczenia sieci nowych dróg w Italii. Dodatkowo popierał zakładanie kolonii. Gajusz Grakchus zajął się również sprawą aprowizacji Rzymu, rozdawnictwa zboża dla najuboższej ludności miasta oraz kwestią odpowiedzialności namiestników prowincji za to, czego dopuszczali się w swoich prowinicjach. Zamiar obdarzenia Italików obywatelstwem rzymskim stał się początkiem końca kariery Gajusza. Projekt upadł, a wnioski trybuna nie miały już tak powszechnego poparcia. Gajusz Grakchus zginął tragicznie, podczas zamieszek, które wybuchły podczas głosowania nad ustawą dotyczącą kolonii w Kartaginie. Na mocy senatus consultum ultimum konsulowie przywrócili ład w Rzymie, zaś na Awentynie oblężono 3000 stronników Gajusza Grakcha.
Aleksandryjska szkoła egzegetyczna, szkoła katechetów, kierunek w interpretacji Biblii, rozwijany w II-V w. przez chrześcijańskich uczonych z Aleksandrii, silnie związanych z hellenistycznym środowiskiem intelektualnym. Od II w. istniał tam zwyczaj mianowania przez biskupa oficjalnych katechetów (stąd druga nazwa szkoły), funkcję tę pełnili kolejno: Panten, Klemens Aleksandryjski, Orygenes, później też m.in. Herakles, Dionizy Wielki, Dydym Ślepy.
Funkcjonowała też uczelnia kształcąca egzegetów, dostępna dla chrześcijan i pogan, w której poprzez nauczanie gramatyki, dialektyki, fizyki, astronomii, retoryki przygotowywano do objaśniania Biblii. Podstawę aleksandryjskiej szkoły egzegetycznej stanowiło założenie, że przy lekturze Biblii nie można poprzestać na uchwyceniu sensu dosłownego tekstu, gdyż zawiera ona również sens głębszy, nazwany alegorycznym (alegoria), który jednak są w stanie odsłonić jedynie czytelnicy odpowiednio wykształceni.
Sens taki starano się odnaleźć nawet w księgach historycznych, twierdząc, że składające sie na nie epizody stanowią figury głębszej prawdy Bożej. Osoby i wydarzenia przedstawione w Starym Testamencie łączono z osobami i wydarzeniami opisywanymi przez Nowy Testament, traktując te pierwsze jako typy (wzorce) drugich. Alegoryczna metoda interpretacji ksiąg biblijnych - przejęta od Filona z Aleksandrii - zyskała wielu zwolenników (Atanazy Wielki, Euzebiusz z Cezarei, Cyryl Aleksandryjski, św. Augustyn i in.), przyczyniła też się do dowartościowania Biblii jako źródła teologii.
Quintus Septimus Florens Tertullianus (ok. 160 - 230), rzymski teolog, nawrócony na chrześcijaństwo w 197 roku, stał się jego najzacieklejszym w owym czasie obrońcą. Niektóre z poglądów Tertuliana odbiegały od głównego nurtu ówczesnej filozofii chrześcijańskiej, zwłaszcza jego surowe poglądy na grzech i przebaczenie. Tertulian przystąpił do montanistów, głoszących rygoryzm moralny i konieczność ascezy. Wyznawał poglądy millenarystyczne. Zaliczany jest do najwybitniejszych pisarzy starochrześcijańskich.
Tertulian odrzucił cechujące np. Orygenesa łączenie nauki chrześcijańskiej z grecką filozofią jako bezużyteczne, niemożliwe i szkodliwe (ponieważ prowadzi do pychy i herezji). Prawda chrześcijańska jest jedyną potrzebną i osiągalną prawdą, a dostęp do niej uzyskujemy nie rozumem, ale wiarą. Stąd wywodziła się znana formuła Tertuliana, zawarta w dziele De Carne Christi (O Ciele Chrystusa): Et mortuus est Dei Filius, prorsus credibile est, quia ineptum est. Et sepultus resurrexit; certum est, quia impossibile est (I umarł Syn Boży, co wręcz dlatego jest wiarygodne, że jest niedorzeczne. I złożony w grobie zmartwychwstał ? to jest pewne, bo niemożliwe). "Krew męczenników jest nasieniem Kościoła", "Jednością heretyków jest schizma". Często przypisywane Tertulianowi dictum ?wierzę, ponieważ to absurd? (credo, quia absurdum), nie wyszło nigdy spod jego pióra. Formuła ta dobrze wyraża jednak postawę tego rzymskiego uczonego, który był zdania, że chrześcijaństwo przerasta myśl antyczną do tego stopnia, że jest dla niej absurdem. Wiara wykracza ponad porządek doczesny - taki był zamysł Tertuliana.
Tertulian był pierwszym teologiem chrześcijańskim, który posługiwał się łaciną. To dzięki niemu zrodziła się tzw. łacina kościelna. Dla Tertuliana chrześcijanie byli nadludźmi, kierowanymi przez ducha, co zgadzało się z pawłową koncepcją Kościoła.
Tertulian jako jeden z pierwszych dostrzegł, do czego prowadzi ekspansja człowieka: "Staliśmy się dla świata ciężarem... przyroda już dłużej nie jest w stanie nas wyżywić. Zaiste, zarazę i głód, i wojny, i trzęsienia ziemi należy postrzegać jako lek dla narodów, sposób na ograniczenie nadmiernego rozrostu rasy ludzkiej."
Ojcowie kapadoccy - określenie wczesnochrześcijańskich teologów, Ojców Kościoła, pochodzących z Kapadocji. Do ojców kapadockich zalicza się: Grzegorza z Nyssy, Grzegorza z Nazjanzu i świętego Bazylego.
bogomili - wyznawcy synkretycznej sekty chrześcijańskiej, łączącej zaratustriański dualizm z chrześcijaństwem. Nazwa wywodzi się od imienia półlegendarnego popa Bogomiła, twórcy sekty.
Religia ta powstała w efekcie buntu przeciw wpływom bizantyjskim w Bułgarii w X wieku i przeciwstawiała się ówczesnemu religijno-społecznemu systemowi (duchowieństwo, oddawanie czci świętym, ale też władza państwowa i przywileje dla możnych). Co ciekawe, wyznawcy odrzucali nawet krzyż Chrystusa, jako symbol męki. Uznawali, iż świat jest dziełem Szatana- odrzucali Stary Testament, odrzucali kult NMP, odpusty, liturgię. Spowiedź przebiegała w grupach. Ze względu na owe radykalne poglądy stali się przedmiotem prześladowań nie tylko Kościoła, lecz także państwa. Bogomilizm stanowił pomost dla herezji, gnozy między Wschodem, a Zachodem. Dalszy rozwój herezji doprowadził do powstania Albigensów i Kataryzmu.
Jedną z prawd wiary bogomiłów było to, że Bóg ma dwóch synów - młodszego Jezusa i starszego Satanaela.Bogomili odrzucali dzieje stworzenia świata przedstawione w Księdze Rodzaju, uważali natomiast, że świat został stworzony przez Szatana. Nie uznawali również sakramentów, świętych obrazów, dni świątecznych, liturgii ani hierarchii kościelnej. Odrzucali budownictwo sakralne, uznając materię za wytwór Szatana; z tego powodu nie istnieją bogomilskie zabytki. Wiedzę o tej sekcie czerpie się głównie z pisemnych relacji duchownych i podróżników.Być może z bogomilstwa wywodzi się religia patereńska, która w latach 1180 - 1214 była religią państwową na terenie obecnej Bośni, jedynego wówczas oficjalnie heretyckiego państwa w Europie. Istnieje również teza, że bogomilizm był inspiracją dla Katarów.
John Wyclif (Jan Wiklef) (ur. ok. 1329 ? zm. 31 grudnia 1384) ? angielski teolog i reformator religii chrześcijańskiej, profesor teologii Uniwersytetu w Oksfordzie i duchowny katolicki związany z ruchem lollardów. Ostro sprzeciwiał się bogactwu Kościoła, supremacji władzy papieskiej, a także innym naukom i praktykom które w późniejszym czasie odrzuciły wyznania protestanckie, stąd uznawany za prekursora reformacji. Jest również autorem pierwszego anglojęzycznego przekładu Biblii.Wycliff urodził się w Hipswell w hrabstwie Yorkshire w Anglii, zmarł w Lutterworth niedaleko Leicester.Prace Wyclifa były inspiracją dla Jana Husa, czeskiego reformatora religijnego.

podziękowania dla Alicji która mnie i nie tylko mnie tym poratowała

Wysłany: Pon 21:29, 10 Mar 2008

Jak ja mam się tego nauczyć w 1,5h rano?
Ale dziękuję dziękuję... Smile

Wysłany: Pon 21:55, 10 Mar 2008

dzięki Dziamper i ta koleżanka, która Nas wspomogła Wink

Mlyneck - tak samo jak ya w max. godzine jutro, bo pamietajmy, że trzeba mieć jakieś priorytety - ja nie moge wstać przed 10 rano, bo sie wtedy czuje jak Fisz, rozmyty;P

Wysłany: Pon 23:39, 10 Mar 2008

zapowiada sie dluga nocka

jest 23;40 o godzinie 0:00 zaczynam do 7;00 z przerwami na posilek myśle ze zdąze to przeczytac xD czy zrozumiem coś to juz inna sprawa

Wysłany: Pon 23:55, 10 Mar 2008

Dziamper w 7h to nauczyłbyś małpę japońskiego... Wystarczą 1-2h góra... także dobranoc, a jutro się będę martwił Razz